Feitelijke informatie: AI is een systeemtechnologie die grote impact heeft op alle domeinen en sectoren van onze samenleving, en zal alle beleidsterreinen van de overheid raken. Generatieve AI is een specifieke vorm van AI. Het helpt mensen bij het genereren van tekst, computercode, beeld en audio en is nu al een krachtig verlengstuk van het analytisch en scheppend vermogen van mensen gebleken. Sinds de lancering van chatbot ChatGPT eind 2022, en de introductie van andere generatieve AI-tools zoals Google Bard, Midjourney en DALL-E, is het gebruik van AI onderdeel gaan uitmaken van het dagelijks leven van veel mensen in Nederland. In combinatie met aanverwante technologieën biedt generatieve AI veelbelovende mogelijkheden voor de aanpak van maatschappelijke en wetenschappelijke vraagstukken. Zo kan het bijdragen aan het adequaat en efficiënt stellen van medische diagnoses, het verbeteren van de zorg en het bijdragen aan geneeskundig onderzoek. Economen voorspellen een groei van productiviteit, niet alleen voor grote bedrijven, maar ook voor het midden- en kleinbedrijf (mkb), omdat toepassingen taken zoals het uitvoeren van financiële analyses en juridische processen op kostenefficiënte wijze beschikbaar gemaakt worden. In de culturele sector wordt generatieve AI ingezet ter ondersteuning van het creatieve proces, onder andere bij het maken van marketingcontent of bij het genereren van beschrijvingen van kunstwerken. Opinies en meningen: Tegelijkertijd zijn er grote risico’s, en kan de verwezenlijking van publieke waarden en grondrechten zoals transparantie, privacy, autonomie en non-discriminatie onder druk komen te staan door onverantwoorde ontwikkeling en het gebruik of misbruik van generatieve AI. Generatieve AI kan bijvoorbeeld worden ingezet voor de creatie en verspreiding van desinformatie; het kan discriminatoire dynamieken versterken en het kan sociaaleconomische ongelijkheden versterken. Het gebruik van generieke AI kan ook systemische risico’s tot gevolg hebben als verstoring van vitale processen. Conclusies en impact: De ontwikkelingen in generatieve AI gaan onverminderd hard door. Grote mogendheden en techbedrijven onderkennen de potentie van dergelijke geavanceerde AI-systemen en investeren aanzienlijke bedragen in de verdere ontwikkeling ervan. Impact en onderliggende vraagstukken: Generatieve AI zal (grote) impact hebben op economie, maatschappij en op zowel centrale overheden als decentrale overheden. Het is belangrijk daarbij op te merken dat de toepassingsmogelijkheden van generatieve AI niet altijd op voorhand als kans of risico te bestempelen zijn. Of het zich uiteindelijk als kans of als risico manifesteert, hangt af van de specifieke ontwikkeling, de toepassing van de technologie en de intenties dan wel expertise van de gebruiker. Dit benadrukt het belang van adequate regie op ontwikkeling en gebruik van generatieve AI vanuit de overheid. Kansen en mogelijkheden: Generatieve AI biedt diverse mogelijkheden om processen te optimaliseren en gebruikers te ondersteunen bij een breed scala aan taken. Het kan bijdragen aan het verbeteren van efficiëntie, kostenbesparing, betere besluitvorming, betere dienstverlening en tal van innovatieve oplossingen. De brede inzetbaarheid biedt kansen voor burgers, bedrijven, de overheid en de samenleving als geheel. Risico’s en uitdagingen: Het gebruik van generatieve AI kan negatief van invloed zijn op publieke waarden zoals non-discriminatie, privacy en transparantie. Als het leidt tot aantasting van ons informatie-ecosysteem is het daarmee van invloed op de democratie en onze rechtsstaat. Voor een goed functionerende democratie zijn goed geïnformeerde burgers en een gemeenschappelijke visie op de realiteit belangrijke randvoorwaarden, evenals een brede steun voor democratische instituties.